Osoba chora po udarze jest najbardziej narażona na różne powikłania, które są m.in. wynikiem unieruchomienia. Powikłania te mogą mieć ciężki przebieg, a szczególnie u osób starszych. Większość chorych przed udarem jest całkowicie samodzielna, a po udarze będzie wymagała pomocy bliskiej osoby. Powikłania po udarze dotykają nawet ¾ osób chorych. Ilość i konsekwencje takich powikłań uzależnione są od stanu neurologicznego chorego oraz od niepełnosprawności. W związku z tym osoby po udarze wymagają rehabilitacji.
Zachłystowe zapalenie płuc
Takim poważnym powikłaniem we wczesnym okresie udaru jest zachłystowe zapalenie płuc. Bardzo często do zachłyśnięcia dochodzi u osób z zaburzeniami świadomości. Poza tym przyczyną zachłyśnięcia mogą być również zaburzenia odruchu wymiotnego lub połykania. Dlatego, zanim poda się choremu pokarmy stałe albo płynne, należy sprawdzić, czy nie ma problemów z połykaniem. Przyczyną zapalenia płuc może być również zaleganie wydzieliny w dolnych częściach płuc, co jest związane z osłabieniem odruchu kaszlowego oraz z unieruchomieniem. Takiej postaci zapalenia płuc można zapobiec poprzez częste zmienianie pozycji chorego w łóżku i poprzez stosowanie rehabilitacji oddechowej.
Zakażenie układu moczowego
Często we wczesnym etapie udaru dochodzi do zatrzymania moczu. Poza tym większość zakażeń układu moczowego, do których doszło w szpitalu, ma związek z wprowadzeniem na stałe cewnika do pęcherza moczowego. Tutaj zmniejszeniu zakażenia będzie sprzyjało zwiększenie kwasowości moczu. Kiedy dojdzie do zakażenia układu moczowego, należy zastosować odpowiednie antybiotyki.
Zatorowość płucna i zakrzepica żył głębokich
Zatorowość płucna jest przyczyną śmierci około 5% chorych z zawałem niedokrwiennym. Do zmniejszenia ryzyka pojawienia się tych powikłań przyczynia się wczesne uruchomienie pacjentów, a także zastosowanie heparyny niefrakcjonowanej albo drobnocząsteczkowej we wstrzyknięciach podskórnych.
Odleżyny
Aby zapobiec odleżynom, konieczne jest częste zmienianie pozycji ciała chorego, który nie może się samodzielnie poruszać. Osoby, które są zagrożone odleżynami, powinny leżeć na specjalnych materacach przeciwodleżynowych. Jeśli chory ma gorączkę z powodu odleżyn, konieczne jest zastosowanie antybiotykoterapii i/lub interwencji chirurgicznej.
Drgawki
W celu leczenia drgawek przy udarze podaje się dożylnie benzodiazepiny. Potem leczenie przeciwdrgawkowe kontynuuje się poprzez podawanie doustnie albo dożylnie leków przeciwpadaczkowych.
Zwiększone ciśnienie śródczaszkowe i obrzęk mózgu
W ciągu 24 – 48 godzin od wystąpienia udaru niedokrwiennego rozwija się obrzęk mózgu. U młodszych osób, u których udar obejmuje cały obszar unaczynienia tętnicy środkowej mózgu, zarówno obrzęk mózgu, jak i ciśnienie śródczaszkowe mogą być przyczyną wgłobienia oraz śmierci. Podstawowe leczenie zwiększonego ciśnienia śródczaszkowego polega na:
- uniesieniu głowy, ale pod kątem nie większym niż 30 stopni;
- unikaniu szkodliwych bodźców;
- zwalczaniu bólu;
- natlenowaniu i utrzymywaniu prawidłowej temperatury ciała.
Z kolei przy pojawieniu się obrzęku mózgu, który powoduje ucisk struktur mózgowych, konieczne jest rozpoczęcie leczenia farmakologicznego.
Depresja
Depresja i zaburzenia emocjonalne to poważne powikłania udaru mózgu. Mogą się one przejawiać jako napady lęku albo nadmierny płacz. Występowanie depresji bardzo często zależy tutaj od sprawności, gdyż osoby, które są samodzielne w codziennym funkcjonowaniu, mają lepszy nastrój. Objawy depresji mogą być różne, np. utrata zainteresowań, brak apetytu, brak zaangażowana w dotychczasowe aktywności. Do tego zaburzeniom depresyjnym sprzyja też występowanie poczucia osamotnienia. Czasami konieczna może być terapia, a nawet zastosowanie leków przeciwdepresyjnych.
Upadki
Po udarze bardzo często dochodzi do zaburzeń chodzenia, ale też pojawiają się przykurcze mięśni, które utrudniają poruszanie się. Co czwarta osoba w ciągu roku po udarze doznaje upadku, który zazwyczaj kończy się niegroźnymi otarciami. Jednak u osób starszych takie upadki mogą prowadzić do złamań, a złamanie szyjki kości udowej może zagrażać życiu. Jest to wynikiem bardziej nasilonej osteoporozy, która występuje jako skutek zmniejszonej aktywności fizycznej. Dlatego u chorych po udarze bardzo ważne znaczenie ma rozpoczęcie odpowiedniej rehabilitacji.
Powikłania kardiologiczne
Zarówno w ostrym etapie udaru, jak i również później mogą występować powikłania ze strony mięśnia sercowego. Bardzo często są to zaburzenia rytmu, a tutaj migotanie przedsionków będzie sprzyjało kolejnemu rzutowi udaru. Dlatego ważne znaczenie ma przyjmowanie kwasu acetylosalicylowego, a u osób z niektórymi czynnikami ryzyka trzeba będzie stosować inne leki przeciwkrzepliwe. Poza tym inne zaburzenia rytmu serca, a także wymagają odpowiedniego leczenia. Najczęściej pojawiają się następujące objawy: uczucie kołatania serca, ból w klatce piersiowej oraz omdlenia.
